Kể từ khi ra đời cách đây khoảng 18 năm, thuốc lá điện tử thường được xem là phát minh để cai nghiện thuốc lá truyền thống, và nhanh chóng được phổ biến trên quy mô toàn cầu. Tuy nhiên nhiều nước trên thế giới bắt đầu công bố các số liệu về tác động đến sức khỏe cũng như các trường hợp tử vong liên quan đến thuốc lá điện tử, cho thấy mức độ nguy hiểm của loại thuốc lá đang được giới trẻ yêu thích này. Trước tình trạng đó, nhiều quốc gia đã cấm các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới này. Tại Việt Nam Bộ Y tế vừa có đề nghị cấm hoàn toàn dưới mọi hình thức mua bán, sản xuất, nhập khẩu đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như: thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng hay shisha.
Thuốc lá điện tử có thể được “ngụy trang” như một chiếc USB hoặc một ngòi bút
Không gây nghiện, an toàn cho người sử dụng, giúp cai nghiện thuốc lá truyền thống đó là những mỹ từ được các nhà sản xuất dùng để quảng cáo thuốc lá điện tử, ngay lập tức loại thuốc lá này đã trở thành một trào lưu mới trong việc sử dụng thuốc lá của người dân đặc biệt là giới trẻ. Tuy nhiên theo các chuyên gia y tế, việc hút thuốc lá điện tử gây hại đối với sức khỏe con người tương tự thuốc lá điếu thông thường. Trong thuốc lá điện tử có chứa một loại nicotine lỏng rất độc hại và gây nghiện cao, ngoài ra thuốc lá điện tử cũng chứa rất nhiều hợp chất kim loại và các chất hóa học độc hại như: glycerin, propylene glycol và hàng nghìn loại hương liệu, các chất này khi được đun nóng có thể tạo thành một chất gây ung thư, cũng như ảnh hưởng đến tim, phổi, não, hô hấp, tiêu hóa, tăng khả năng gây đột quỵ…Theo thống kê ngày 18/2/2020 của CDC Hoa Kỳ đã ghi nhận hơn 2.800 ca tổn thương phổi do sử dụng thuốc lá điện tử, trong đó 68 trường hợp đã tử vong.
Bác sỹ CKI, Đỗ Duy Hà, Trưởng khoa Phòng chống bệnh không lây nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật cho biết: “Trong tinh dầu thuốc lá điện tử có nhiều chất tạo mùi rất độc hại, hiện tại các hãng sản xuất không công bố thành phần chi tiết của các chất tạo mùi này với lý do "bí mật thương mại". Hơn nữa, một số chất độc được tìm ra trong thuốc lá điện tử có thể gây kích ứng phổi và mắt, có thể gây hại cho những người bị bệnh phổi mạn tính như hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, giãn phế quản.
Nguy hại hơn, trong hơi khói của thuốc lá điện tử có các chất đọc hại như: thiếc, nickel, chì và thủy ngân, hay chất Diethylene Glycol - một hóa chất độc hại được sử dụng trong chất chống đông. Ngoài ra khi làm nóng tinh dầu và bay hơi sẽ sinh ra một số hóa chất độc hại như: Formaldehyde, Acetaldehyde là chất có thể gây ung thư…
Đối với người hít phải khói thuốc lá điện tử thụ động cũng có nguy cơ mắc hơn 25 loại bệnh tật như người hút trực tiếp, nặng nề nhất như: ung thư phổi, ung thư thanh quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đột quỵ, xuất huyết não, ung thư dạ dày… Hay các vấn đề sẽ ảnh đến chất lượng cuộc sống: vô sinh, liệt dương, bệnh lý răng miệng, bệnh lý đại tràng…”
Tại Quảng Bình, trong những năm qua Ban Chỉ đạo Phòng chống tác hại thuốc lá tỉnh đã triển khai đồng bộ các hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá nhằm giảm đến mức thấp nhất nhu cầu sử dụng thuốc lá truyền thống cũng như thuốc lá điện tử. Qua đó đã làm giảm đáng kể tình trạng sử dụng thuốc lá tại môi trường công sở cũng như các địa điểm công cộng. Tuy nhiên, tình trạng sử dụng thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử ngày càng trở thành trào lưu hút thuốc được giới trẻ ưa thích.
Dạo quanh một vòng tại các quán trà sữa trong TP Đồng Hới được giới trẻ yêu thích, không khó để bắt gặp hình ảnh các em ở lứa tuổi vị thành niên vô tư hút thuốc lá truyền thống cũng như thuốc lá điện tử, khi trò chuyện với phóng viên thì theo nhiều bạn trẻ hút thuốc lá điện tử ít độc hại hơn thuốc lá truyền thống.
Trò chuyện với phóng viên, một thanh niên tên Đ.T.Đ vô tư trả lời: em nghĩ thuốc lá điện tử chắc không ảnh hưởng nhiều như thuốc lá truyền thống, vì nó phả ra hơi chứ không phải ra khói, mùi vị nó lại rất dễ chịu.
Cũng như Đ.T.Đ thì N.V.N lại nghĩ rằng: theo em tìm hiểu thì thuốc lá điện tử không ảnh hưởng đến sức khỏe bằng thuốc lá truyền thống, từ khi dùng thuốc lá điện tử em lại cai được thuốc lá truyền thống, và không còn muốn hút lại thuốc lá truyền thống nữa.
Thực tế cho thấy, học sinh khối THCS và THPT là nhóm tuổi dễ bị sa ngã vào sử dụng thuốc lá do các em chưa nhận thức đầy đủ về tác hại của thuốc lá, đặc biệt là tác hại của thuốc lá điện tử vẫn đang là một khái niệm mới mẻ đối với các em. Trường THPT Phan Đình Phùng là trường học có số học sinh khá đông, vì vậy, việc thực hiện luật Phòng chống tác hại thuốc lá tại Trường cũng gặp không ít khó khăn. Tuy nhiên, trường đã lồng ghép linh hoạt các hình thức tuyên truyền, nên các em học sinh đều nắm bắt và nghiêm túc thực hiện Luật PCTHTL và nói không với thuốc lá cũng như thuốc lá điện tử.
Em Hoàng Ngọc Linh, lớp 12A3, trường THPT Phan Đình Phùng cho biết: em chưa thấy có bạn nào hút thuốc lá điện tử trong trường học, bản thân em thì chưa từng tiếp xúc với thuốc lá điện tử và em cũng không hề có ý định tiếp cận hay sử dụng thuốc lá điện tử.
Em Trần Lê Minh, lớp 12C, trường THPT Phan Đình Phùng: thời gian qua nhà trường đã tổ chức nhiều buổi truyền thông tuyên truyền cho chúng em về tác hại của thuốc lá cũng như thuốc lá điện tử, nên chúng em cũng biết rất rõ những tác hại của thuốc lá điện tử. Em cũng chưa thấy có bạn nào sử dụng thuốc lá điện tử trong trường học, tuy nhiên tại các quán trà sữa, cà phê thì em thấy nhiều bạn thanh thiếu niên hút thuốc lá điện tử, các bạn còn cho rằng thuốc lá điện tử không ảnh hưởng đến sức khỏe như thuốc lá truyền thống, lại còn có mùi thơm dễ chịu. Còn bản thân em thì em biết thuốc lá điện tử không tốt cho sức khỏe nên em sẽ không bao giờ có ý định hút thuốc lá điện tử.
Thuốc lá điện tử với vẻ bên ngoài khá đặc biệt, được ngụy trang rất tinh vi và khó nhận biết, vì có nhiều hình dạng như dụng cụ học tập, nó có thể giống như một cây bút, hoặc một chiếc usb, điều này càng gây khó khăn hơn trong việc kiểm soát việc sử dụng thuốc lá điện tử của thanh thiếu niên.
Ông Lê Viết Cảm, Trưởng phòng tư tưởng chính trị, Sở Giáo dục và Đào tạo cho biết: Qua các đợt kiểm tra giám sát tại các trường học hiện nay cơ bản trong đội ngủ cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh không hút thuốc lá điện tử. Tuy nhiên hiện nay, với nhiều hình thức quảng cáo một cách tràn lan và công khai trên các trang mạng thì có xuất hiện một số học sinh THPT, thậm chí là học sinh THCS sử dụng thuốc lá điện tử, qua phản ánh học sinh thường sử dụng thuốc lá điện tử ở ngoài trường học như tại các quán cà phê, quán game, các địa điểm công cộng. Thời gian tới, Ngành giáo dục sẽ chỉ đạo các đơn vị trường học tăng cường tuyên truyền, phổ biến giáo dục về quy định của Luật phòng, chống tác hại thuốc lá; lồng ghép vào các môn học để nói chuyện với các em về tác hại của thuốc lá điện tử; khuyến cáo với phụ huynh thường xuyên quan tâm, quản lý các em; đồng thời tăng cường giám sát kiểm tra chặt chẽ việc tổ chức thực hiện ngôi trường không khói thuốc.
Điều đáng nói là trong bối cảnh đại dịch Covid-19, các chuyên gia Y tế đã khẳng định, những người sử dụng thuốc lá truyền thống cũng như các loại thuốc lá thế hệ mới trong đó có thuốc lá điện tử có nhiều khả năng mắc Covid-19, và nguy cơ tử vong cao hơn so với những người không hút thuốc, bởi Covid-19 là bệnh truyền nhiễm chủ yếu tấn công vào phổi. Việc hút thuốc làm suy yếu chức năng phổi, tăng nguy cơ gây nhiễm trùng đường hô hấp và làm tăng mức độ nghiêm trọng của các bệnh về đường hô hấp khiến cơ thể khó chống lại vi-rút SARS-CoV-2.
Tổ chức Y tế thế giới đã đưa ra cảnh báo thuốc lá điện tử là mối đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe và tương lai loài người, nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ cho thấy hút thuốc lá điện tử không chỉ gây ra các bệnh tật như hút thuốc lá truyền thống mà làm tăng khả năng bị ung thư cao gấp 15 lần so với thuốc lá điếu thông thường.
Dược sỹ Diệp Thị Minh Quyết, Phó Giám đốc SYT, Phó trưởng ban thường trực Ban Chỉ đạo PCTHTL tỉnh: thời gian qua Ban chỉ đạo phòng chống tác hại thuốc lá tỉnh đã kịp thời chỉ đạo Sở Y tế chủ trì phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông, Đài phát thanh truyền hình tỉnh, Báo Quảng Bình và các cơ quan liên quan thực hiện tuyên truyền về tác hại thuốc lá điện tử bằng nhiều hình thức đến người dân đặc biệt là giới trẻ. Đồng thời phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo tăng cường công tác tuyên truyền về tác hại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cho học sinh sinh viên các cấp, đồng thời đẩy mạnh phong trào thi đua xây dựng ngôi trường không khói thuốc; tăng cường hoạt động kiểm tra giám sát phát hiện và ngăn chặn kịp thời các trường hợp học sinh sinh viên có sử dụng thuốc lá điện tử; Phối hợp chính quyền địa phương và các ban ngành có liên quan để nghiêm cấm kinh doanh các hình thức thuốc lá tại các cổng trường. Tiếp tục có công văn chỉ đạo mốt số đơn vị liên quan trên địa bàn tỉnh xây dựng kế hoạch phòng chống tác hại thuốc lá điện tử theo chức năng và nhiệm vụ của mình, nhằm tạo ra một mạng lưới đồng bộ trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá cũng như thuốc lá điện tử trên địa bàn tỉnh.
Một thế hệ trẻ khỏe mạnh, không sử dụng thuốc lá và các sản phẩm của thuốc lá là một nền tảng vững chắc cho sự phát triển trong tương lai của đất nước. Thiết nghĩ, để bảo vệ thanh thiếu niên khỏi tác động của việc quảng cáo các sản phẩm của thuốc lá điện tử, cần hơn nữa sự vào cuộc của toàn xã hội, đặc biệt các chế tài xử phạt về quy định cấm bán các loại thuốc lá cho người duới 18 tuổi cần thực hiện nghiêm khắc hơn. Các gia đình cũng cần tăng cường giám sát các em, giáo dục con em mình tránh xa thuốc lá điện tử. Bởi lẽ, thuốc lá điện tử bên cạnh những tác hại về sức khỏe, cũng được xem là con đường rất gần để giới trẻ “tiến đến” các loại ma túy tổng hợp khác.
Sử dụng thuốc lá điện tử không hề chứng tỏ được bản thân mình sành điệu, mà đốt thuốc, cũng chính là đốt tương lai và sức khoẻ của thế hệ thanh thiếu niên, hút thuốc càng sớm, bệnh tật xuất hiện càng sớm hơn và hậu quả cũng nặng nề hơn. Vì vậy là những chủ nhân tương lai của đất nước thanh thiếu niên - hãy nói không với thuốc lá điện tử.
Hoàng Loan
